ΟΜΙΛΕΙΤΕ ΕΛΛΗΝΙΚΑ;;;

Και όμως … η Αρχαία Ελληνική γλώσσα είναι ακόμα ζωντανή

Του Μανόλη Μαγκλάρα, Φιλόλογου – Ερευνητή

(Από την εισήγηση στην ημερίδα (2/10/2005) με θέμα «Οι θετικές επιδράσεις της διδασκαλίας των αρχαίων Ελληνικών και της ιστορικής ορθογραφίας στην ψυχοεκπαιδευτική ανάπτυξη του παιδιού»)

Όταν κάποτε φύγω από τούτο το φως
θα ελιχθώ προς τα πάνω
όπως ένα ποταμάκι που μουρμουρίζει.
Κι αν τυχόν κάπου ανάμεσα στους γαλάζιους διαδρόμους
συναντήσω αγγέλους θα τους μιλήσω ελληνικά
επειδή δε γνωρίζουνε γλώσσες
μιλάνε μεταξύ τους με μουσική

(Νικ. Βρεττάκος)

Θα ξεκινήσω μ’ ένα ερώτημα που στα χείλη όλων πλανάται τις τελευταίες δεκαετίες.

Ποιο είναι το μέλλον της ελληνικής γλώσσας στην Ευρωπαϊκή Ένωση ; Θα σβήσει ; Θα λάμψει ; Θα διαταραχθεί η ροή της ; Δε θα συμβεί τίποτε απ’ αυτά ;

Βέβαια το θέμα αυτό είναι παλαιό, αλλά αναζωπυρώθηκε τώρα τελευταία που άρχισε να συζητείται το ενδεχόμενο να καθιερωθεί στη χώρα μας ως δεύτερη επίσημη γλώσσα η Αγγλική. Έχει βάση αυτή η πρόταση. Όλος ο κόσμος σε Δύση και σε Ανατολή μιλάει Αγγλικά. Μη βρεθούμε κάποια στιγμή στο περιθώριο της ευρωπαϊκής ή και παγκόσμιας ζωής.

Δέστε τους διαγωνισμούς που προκηρύσσονται κατά καιρούς για την πρόσληψη υπαλλήλων στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα. Η Αγγλική γλώσσα, κακά τα ψέματα και μάλιστα σε επίπεδο άριστης γνώσης, αν δεν είναι προϋπόθεση, είναι σίγουρα ολότελα απαραίτητη.

Η εθνική μας γλώσσα ή καλύτερα η μητρική μας γλώσσα, η Αρχαία Ελληνική, που έναν καιρό ήταν η γλώσσα όλου του κόσμου και σ’ αυτήν γράφτηκαν τα αριστουργήματα της Τέχνης, του Λόγου και των Επιστημών, παρότι έχουνε παρέλθει χιλιάδες χρόνια από τότε, ενώ φαντάζει τόσο απόμακρα, είναι απίστευτο, ταυτόχρονα μοιάζει να είναι πολύ κοντά μας.

Την λέμε, την προφέρουμε, τη μιλάμε καθημερινά, τόσο μέσα από το γραπτό μας λόγο, όσο και μέσα από τον προφορικό.

Και το κάνουμε αυτό συχνότατα μέσα από παροιμιακές λέξεις, φράσεις, γνωμικά, ρητά, αποσπάσματα ολόκληρα, αποφθέγματα όλα αυτά, που συντηρούν διασώζουν και αναπαράγουν με τη συμπυκνωμένη τους σοφία έναν ολόκληρο κόσμο, έναν σπάνιο πολιτισμό, με μοναδικές κι αιώνιες αλήθειες και αξίες ακατάλυτες.

Γνωμικά αρχαίων στοχαστών που έχουν ξεχωριστό ενδιαφέρον και είναι χάρη στη διαχρονική τους αξία τόσο επίκαιρα. Ένας πλούτος γλωσσικός και μαζί πνευματικός, επιβίωση της μακρινής αρχαιότητας, που κάνει πιο ανοιχτούς τους πνευματικούς μας ορίζοντες, που πλουταίνει το συναισθηματικό μας κόσμο, και εν τέλει εμπεδώνει έναν στέρεο εσωτερικό κόσμο.

Ταυτόχρονα διαπιστώνουμε ότι οι άνθρωποι ήταν πάντα οι ίδιοι, με τις ίδιες αδυναμίες και τα ίδια προβλήματα. Μια απίστευτα τεράστια εμπειρία που μας κάνει σοφότερους και πιο επιδέξιους στις αναποδιές και τις δυσκολίες της ζωής.

Η ελληνική γλώσσα (αρχαία, μεσαιωνική, νεοελληνική) με την τρίσβαθη ιστορία της, κατεβάζει ως εμάς ψήγματα χρυσού με το ποτάμι του χρόνου . Δικό μας χρέος είναι να τα αναζητήσουμε και να δυναμώσουμε με αυτά το λόγο μας.

ΜΥΘΟΙ

Από τη μυθολογία μας υπάρχουν πολλές λέξεις και φράσεις που έφτασαν ως εμάς. Συνδέονται με όμορφους μύθους, που τους έπλασε η ποιητική φαντασία των αρχαίων προγόνων μας.

ΛΕΞΕΙΣ

Αιγίδα – Αμαζόνα – Αμφιτρύωνας – Απόλλων – Βάκχος – Εγκέλαδος – Ερινύες – Ερμαφρόδιτος – Ίκαρος – Κυκεώνας – Λαβύρινθος – Μέγαιρα – Μορφέας – Νάρκισσος – Νέμεση – Πανάκεια – Συμπληγάδες – Σφίγγα – Τραγέλαφος.

ΦΡΑΣΕΙΣ

Αλκυονίδες ημέρες –Γόρδιος δεσμός – Κόπρος του Αυγείου – Κροκοδείλια δάκρυα – Κύκνειο άσμα – Λερναία ύδρα – Μήλον της Έριδος – Μίτος της Αριάδνης – Πίθος των Δαναΐδων.

ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΟΜΗΡΟΣ

«Αιέν αριστεύειν και υπείροχον έμμεναι άλλων…»
«Εις οιωνός άριστος, αμύνεσθαι περί πάτρης»
«Μύθων τε ρητήρ’ έμεναι πρηκτήρα τε έργων» (Ιλιάδα)

«Πολλών δ’ ανθρώπων ίδεν άστεα και νόον έγνω»
«Τέκνον εμόν, ποίον σε έπος φύγεν έρκος οδόντων ;» (Οδύσσεια)
(Όταν ο Δίας απευθύνθηκε στην Αθηνά για τα παράπονα που έκανε ότι εγκατέλειψε τον Οδύσσεια).

Φράσεις Ομηρικές

Έπεα πτερόεντα – Επί ξυρού ακμής – Θαύμα ιδέσθαι – Και καπνόν αποθρώσκοντα (να βλέπει καπνό να βγαίνει) – Κάρη κομόωντες (οι Έλληνες που είχαν μεγάλη κόμμη) – Μένεα πνέω – Νόστιμον ήμαρ (τους στέρησε ο Οδυσσέας των συντρόφων του) - Παρά θίν ‘αλός (κατά μήκος της θάλασσας περπατούσαν ο Ταλθύβιος και ο Ευρυβάτης για να πάρουν την Βρισηίδα από τον Αχιλλέα).

Λέξεις Ομηρικές

Κασσάνδρα –Κίρκη – Κύκλωπες και Λαιστρυγόνες – Μέντορας – Οδύσσεια – Ασκοί του Αιόλου – Αχίλλειος πτέρνα – Δούρειος ίππος – Πιστή Πηνελόπη –Πολυμήχανος Οδυσσέας.

Αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς

«Μηδενί δίκην δικάσης, πριν αν αμφοίν μύθον ακούσης» (Φωκυλίδης 6ος π.Χ.)

«Ω ξειν αγγέλειν Λακεδαιμονίοις ότι τήδε κείμεθα τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι» (Σιμωνίδης 5ος π.Χ.)

«Εμού θανόντος γαία πυρί μειχθήτω» (Πανάρκης)

«Μέτρον άριστον» (Κλεόβουλος ο Ρόδιος 6ος π.Χ.)

«Πάντα ρει, πάντα χωρεί, ουδέν μένει…» (Ηράκλειτος)

«Οψόμεθα εις Φιλίππους» (Πλούταρχος 1ος π.Χ.)
(Θα δούμε, θα λογαριαστούμε, θα λύσουμε τις διαφορές. Πρόκειται για το φάντασμα του Καίσαρα, όταν απευθύνθηκε στους δυο δολοφόνους του Βρούτο και Κάσσιο. Πράγματι το 42π.Χ. ο Οκταβιανός τους νίκησε και τους θανάτωσε στη μάχη των Φιλίππων).

Μύθοι του Αισώπου

- Ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα
(Ένας καυχησιάρης αφηγείται σε φίλους του τα κατορθώματά του στη Ρόδο. Όταν εκείνοι τον προκάλεσαν.. Να ό,τι θέλεις κάντο εδώ επί τόπου).

- Συν Αθηνά και χείρα κίνει

- Των οικιών ημών εμπιμπραμένων αυτοί άδετε
(Είναι τα λόγια ενός αγροτόπαιδου προς τα σαλιγκάρια, που τσιτσίριζαν καθώς τα έψηνε).

Αρχαία επιρρήματα

ανεπιστρεπτί – ασυζητητί – άρτι – αυθωρεί και παραχρήμα αριστίνδην (αμέσως) – άλλοθι –άπαξ – εφάπαξ – φύρδην – μίγδυν, πυξ – λαξ (με γροθιές και κλωτσιές) , βαθμηδόν – αυθημερόν …

Επιρρηματικές φράσεις

ως εξής, ως εκ θαύματος, ως κόρην οφθαλμού, εική και ως έτυχε, μέχρις εσχάτων, μέχρι μυελού οστέων, μεταξύ σφύρας και άκμονος

Νεοελληνικές φράσεις με τύπους αρχαιοελληνικούς

έστω, τις ει ;, τω όντι, ο μη γένοιτο, ο γέγονε γέγονε, φερ’ ειπείν, ειρήσθω εν παρόδω, πόθεν έσχεν, δούναι –λαβείν, άκρον άωτον, εν ριπή οφθαλμού, το πάλαι ποτέ.

Μετοχές παρακειμένου

Εγκαταλελειμμένος – κατεψυγμένος - συνηθισμένος - καταγεγραμμένος – υπογεγραμμένος - κατεστραμμένος…

Επιστροφή στην αρχαία ελληνική

Σήμερα είναι της μόδας πολλά καταστήματα και στην πόλη μας, να χρησιμοποιούν επιγραφές αρχαιοελληνικές.

- Περί ανέμων και υδάτων (εστιατόριο)

- Περί ορέξεως (ψησταριά)

- Λόγω τιμής (εστιατόριο)

- Κατ’ οίκον (διανομή έτοιμοι φαγητού)

- Περί τεχνών (πολιτιστικό κέντρο)

- Νεοκατοικείν (κατάστημα με έπιπλα)

- εν οίκω (κατάστημα με έπιπλα)

Ατελείωτος ο κατάλογος των αρχαιοελληνικών λέξεων, φράσεων και γνωμικών, που καλύπτουν όλες τις μορφές της ελληνικής γλώσσας από την προομηρική και ομηρική εποχή ως τα σήμερα. Λέξεις και φράσεις που εμπλουτίζουν τον καθημερινό μας λόγο, το γραπτό και τον προφορικό και τον καθιστούν περισσότερο επικοινωνιακό και αποτελεσματικό.