ΟΙ ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ΑΡΧΑΙΑΣ ΚΑΙ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Η νέα ελληνική γλώσσα έχει:

1) ίδια σχεδόν σύνταξη με την αρχαία. Και στην νέα και στην αρχαία ελληνική γλώσσα η πρόταση φτιάχνεται με όρους, δηλαδή ειδικά συντακτικά σύνολα που ονομάζονται: ρήμα, υποκείμενο, κατηγορούμενο, αντικείμενο.. Οι κλιτές λέξεις των συντακτικών συνόλων αυτών παίρνουν πτώση ανάλογα με το σε ποιο όρο βρίσκονται. (Περισσότερα βλέπε «Συντακτικό ελληνικής γλώσσας», Α. Κρασανάκη.)

2) ίδιους επακριβώς φθόγγους με την αρχαία, τους είκοσι φθόγγους: α ε ο ου ι μ ν λ ρ σ ζ π β φ τ δ θ κ γ χ. Απλώς οι φθογγικές συνθέσεις πάρα πολλών λέξεων σήμερα έχουν αλλάξει για λόγους ευστομίας (για να γίνει πιο απλή, πιο εύκολη η προφορά τους) ή σημασιολογικής διαφοροποίησης, π.χ.: (ε)κδύω > γδύνω, κόνις > (σ)κόνη, πυρεία > (σ)πύρ(τ)α, έλαιον > λάδι, παιδί(ον), λύσι(ς) > λύση... Υπενθυμίζουμε ότι στο ελληνικό σύστημα γραφής μερικοί φθόγγοι γράφονται όχι με ένα γράμμα, αλλά με δυο ή περισσότερα γράμματα (παρέβαλε τα ομόφωνα γράμματα: ο & ω, η & υ & ι…) για να γράφουμε ορισμένες ομάδες λέξεων με τα μεν γράμματα και με τα δε τις άλλες (π.χ. τα θηλυκά με –η, τα ουδέτερα με –ι και τον πληθυντικό με -οι…) για βοήθεια στην κατανόηση (ετυμολογία) των λέξεων και διάκριση των ομοήχων, πρβλ π.χ.: καλή & καλεί & καλοί… (Περισσότερα βλέπε «Το ελληνικό σύστημα γραφής», Α. Κρασανάκη.)

3) ίδια επακριβώς συστατική δομή στις λέξεις με την αρχαία . Δηλαδή οι λέξεις και της αρχαίας και της νέας αποτελούνται από τα συστατικά στοιχεία ( πρόθεμα, θέμα, κατάληξη , τόνο κ.τ.λ.): γράφ-ω, γραμματ-ικός,...

Οι καταλήξεις και ο τόνος των λέξεων και στην αρχαία και στην νέα ελληνική είναι ανάλογα με το μέρος λόγου και τον τύπο εκείνου που φανερώνει η λέξη, π.χ. τα ρήματα λήγουν σε άτονο –ω, αν είναι α’ συζυγία και σε τονισμένο –ώ, αν είναι β’ συζυγία, τα σύνθετα επίθετα λήγουν σε άτονο –ος,η,ο και τα σύνθετα ουσιαστικά σε -ός....: πατώ, καλώ,... λύνω, κλείνω,... παράγωγος,η,ο, & παραγωγός, παραγωγή, εξ-έχω & έξοχ-η & εξοχ-ή...

Απλώς μερικές καταλήξεις της αρχαίας έχουν καταργηθεί και άλλες έχουν παραποιηθεί για απλούστευση της γλώσσας, πρβλ π.χ.:

με αφαίρεση του -ς στα θηλυκά: πράξ-ι(ς) > πράξ-η, λύσι(ς) > λύση...

με αφαίρεση του –(ο)ν στα ουδέτερα: παιδί(ον), φορείο(ν), κουρείο(ν),...

με κατάληξη -οτητα, -αδα αντί -οτης, -ας: οντότης > οντότητα, μητρότης > μητρότητα, πεδιάς > πεδιάδα, Ελλάς > Ελλάδα.....

4) ίδια σχεδόν κλίση με την αρχαία. Και στην αρχαία και στην νέα ελληνική γλώσσα η κλίση των λέξεων γίνεται με προσθαφαίρεση ειδικών καταλήξεων στο τέλος τους. Απλώς η νέα ελληνική γλώσσα:

α) σε πολλές λέξεις έχει παραποιημένες τυπολογικές καταλήξεις: μητρότης > μητρότητα, αγελάς > αγελάδα, πράξις > πράξη..

β) στην κλίση των πτωτικών διατηρεί συνήθως το φωνήεν της κατάληξης, πλην στην γενική πληθυντικού: καλ-ή,ής,ή,η - καλές,ών,ές,..,

α ρ χ α ί α ν έ α

η τράπεζα, τραπέζης.. > η τράπεζα, τράπεζας..

ο λοχίας, λοχίου.... > ο λοχίας, λοχία..

,..................

γ) Το θηλυκό άρθρο «η» στον πληθυντικό είναι «οι» αντί «αι»: οι γυναίκες (αντί αι γυναίκαι)

δ) Οι αναφορικές αντωνυμίες: ο οποίος, η οποία, το οποίον, όστις, ήτις, ό,τι, όσπερ, ήπερ, όπερ λέγονται με το «που» ή με το: ο οποίος, η οποία, το οποίον:

_Για πρώτη φορά έβλεπε τον άνθρωπο που μιλούσε/ με τον οποίον μιλούσε.

H νέα ελληνική γλώσσα έχει καταργήσει:

1) Την δοτική πτώση στα ουσιαστικά: «τω νεανία, τοις νεανίαις, τω τιμημένω νεκρώ, τοις τιμημένοις νεκροίς..»

2) Την ευκτική έγκλιση στα ρήματα: «λύοιμι, λύοις.. λύσοιμι, λύσοις,..»

3) Το δυϊκό αριθμό στα πτωτικά: τω οφθαλμώ (οι 2 οφθαλμοί, τα 2 μάτια), τω πόδε (τα 2 πόδια), τω χείρε (τα 2 χέρια, οι χείρες), τω Διοσκούρε (Κάστωρ & Πολυδεύκης),..

4) Το απαρέμφατο σε -ειν (αντικαθίσταται με τα παράγωγα σε -(η)μα): Απαγορεύεται το καπνίζειν/ ομιλείν > το κάπνισμα/μίλημα...

5) Την αναδιπλασιασμό των λέξεων (σώζεται μόνο σε ειδικές περιπτώσεις): (τε)θωρακισμένος > θωρακισμένος, λέλυκα, ελελύκειν = έχω λύσει, είχα λύσει.,....

6) Τις μετοχές σε –εις, -σας, -ων: λυθείς, λύσας, λύων..., πλην των μετοχών σε –ων που λέγονται ως ουσιαστικά ή επίθετα (λέγονται και με την κατάληξη –οντας, -ουσα):

ο ενάγων ή ενάγοντας, η ενάγουσα, ο παρών, η παρούσα, ο επιλαχών..

ο διευθύνων ή διευθύνοντας σύμβουλος, η άρχουσα τάξη, η τρέχουσα τιμή, το επείγον έγγραφο...

7) Το ληκτικό –ν στο τέλος των λέξεων, πλην των άρθρων και προσωπικών αντωνυμιών (τον, την, των), των εγκλιτικών μορίων (δεν, μην).

8) Την αρχαία γ’ κλίση των πτωτικών, που έγινε κυρίως α’, ως εξής:

α) Με αλλαγή πτωτικής κατάληξης

α ρ χ α ί α μορφή ν έ α μορφή

ο ρήτ-ωρ, ρήτορος... > ο ρήτορ-ας, ρήτορα

ο κλητ-ήρ, κλητήρος.. > ο κλητήρ-ας, κλητήρα

ο 'Ελλ-ην, 'Ελληνος.. > ο 'Ελληνας, 'Ελληνα

ο γνώμ-ων, γνώμονος... > ο γνώμονας, γνώμονα

ο τάπ-ης, τάπητος,... > ο τάπητας, τάπητα..

ο κόρ-αξ, κόρακος.. > ο κόρακας, κόρακα..

ο γραφ-εύς γραφέως.. > ο γραφέας, γραφέα

ο ανδρ-ιάς, ανδριάντος > ο ανδριάντας, ανδριάντα..

ο πατ-ήρ, πατρός.. > ο πατέρας..

,...........

η μήτ-ηρ, μητρός.... > η μητ-έρα, μητέρας..

η φλό-ξ, φλογός.. > η φλόγ-α, φλόγας..

,........

η μητρ-ότης, μητρότητος > η μητρ-ότητα, μητρότητας

η οντ-ότης, οντότητος > η οντ-ότητα, οντότητας.

,........

η λύσ-ις, λύσεως > η λύσ-η, λύσης..

η τάξ-ις, τάξεως.. > η τάξ-η, τάξης..

η ακτ-ίς, ακτίνος... > η ακτ-ίνα, ακτίνας..

η αψ-ίς, αψίδος.. > η αψ-ίδα, αψίδας,..

,..........

η πεδι-άς, πεδιάδος > η πεδι-άδα, πεδιάδας

η Ελλ-άς, Ελλάδος > η Ελλ-άδα, Ελλάδας

η μον-άς, μονάδος.. > η μον-άδα, μονάδας

,.........

β) Με αλλαγή γένους:

ο βους, βοός, > το βόδι, βοδιού,..

ο κώνωψ, κώνωπος.. > το κουνούπι, κουνουπιού..

ο λέων, λέοντος.. > το λιοντάρι, λιονταριού..

,..............

γ) Με αλλαγή αριθμού:

αι Αθήναι, των Αθηνών.. > η Αθήνα, της Αθήνας...

αι Θήβαι των Θηβών.. > η Θήβα, της Θήβας,.........

Α ρ χ α ί α κλίση πτωτικού Ν έ α κλίση πτωτικού

Ενικός πληθυντικός ενικός πληθυντικός

ονομαστική η τάξ-ις αι τάξ-εις η τάξ-η οι τάξ-εις

γενική της τάξ-εως των τάξ-εων της τάξ-ης των τάξ-εων

δοτική τη τάξ-ει ταις τάξ-εσι - -

αιτιατική την τάξ-ιν τας τάξ-εις την τάξ-η τις τάξ-εις

κλητική τάξ-ι τάξ-εις τάξ-η τάξ-εις

Στα ρήματα έχουν καταργηθεί οι ασυναίρετοι τύpοι:

Αρχαία κλίση ρήματος:

ασυναίρετα: τιμ-άω, -άεις, -άει, -άομεν, -άετε, -άουσι(ν)

συνηρημένα: τιμ-ω, -ας, -α, -ωμε, -ατε, -ωσιν

δίδ-ωμι δίδ-ως δίδ-οσι δίδ-ομεν δίδ-οτε διδ-όασι

Νέα κλίση ρήματος: τιμ-ώ, -άς, -ά, -ούμε, -άτε, -ούν:

δίν-ω, -εις, -ει, -ουμε, -ετε, -ουν