ΓΛΩΣΣΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ

Αμερικανιές της καθημερινής ζωής...

"Θα σε πάρω πίσω" από το "I will call you back"

"Πρώτη προτεραιότητα" από το "First/Top priority"

"Πώς αισθάνεστε/σαι;" από το "How do you feel?"

"Έχω την αίσθηση ότι" από το "I have the feeling that..."

Αυτή η έρμη η ελληνική γλώσσα έχει αρκετές λέξεις και εκφράσεις, ώστε να μην χρησιμοποιούνται τα μεταφραστικά δάνεια.

Νίκος Βασιλάκος

Τήνελλα καλλίνικε...

Η λέξη "τήνελλα" ('τλονγκ' ή 'τλανγκ' στα Νεοελληνικά) σχηματίστηκε από τον Αρχίλοχο ως απομίμηση του ήχου που κάνει η χορδή της κιθάρας.

Ο Αρχίλοχος χρησιμοποίησε τη λέξη αυτή στην αρχή ενός επινίκιου ύμνου στον Ηρακλή:

"Tήνελλα, ω Καλλίνικε, χαίρε...".

Γι' αυτόν το λόγο η φράση "τήνελλα, καλλίνικε" καθιερώθηκε ως επευφημία προς τους νικητές των Ολυμπιακών Αγώνων.

Λίθοι, πλίνθοι, κέραμοι ατάκτως ερριμμένοι

Η έκφραση υπάρχει στα Απομνημονεύματα του Ξενοφώντα και τη λέει ο Σωκράτης:

"Λίθοι τε και πλίνθοι και ξύλα και κέραμος ατάκτως μεν ερριμμένα, ουδέν χρήσιμά εστίν".

Ξενοφών 'Απομνημονεύματα' 3.1.7.3

Ο Σωκράτης αναφέρει τα δομικά υλικά που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή μιας οικοδομής, τονίζοντας ότι όταν μεν είναι χύμα ερριμμένα δεν είναι διόλου χρήσιμα, για να καταλήξει ότι το ίδιο συμβαίνει και στην περίπτωση ενός στρατεύματος που είναι άτακτο.

Ούριος 'Ανεμος, Καινούριος 'Ανεμος, Καινούργιος 'Ανεμος...

Το επίθετο 'καινούργιος' προέρχεται από το 'καινουργής' και το μεταγενέστερο 'καινουργός'.

Η λέξη ετυμολογικά προέρχεται από το αρχαίο ρήμα 'καινουργώ (-έω)' που σημαίνει "αναδημιουργώ, ξεκινώ κάτι νέο" < καινός+εργώ.

Η γραφή καινούριος δεν δικαιολογείται από την ετυμολογία της λέξης. Επιπροσθέτως, αξίζει να αναφερθεί ότι η λέξη συναντάται στους αρχαίους και τους βυζαντινούς συγγραφείς 304 φορές με -ργ- και όχι με -ρι-.

Εν κατακλείδι, ακόμη και ο απλός ομιλητής της Ελληνικής αντιλαμβάνεται ότι δεν υπάρχει καμμία σημασιολογική σύνδεση της λέξης καινούργιος με τον ούριο, ούτε βέβαια με τα ουρί του παραδείσου, ώστε να δικαιολογείται η γραφή χωρίς το -γ-.

Κατατρέχω ή Κατατρύχω...

Κατατρέχω σημαίνει 'διάκειμαι εχθρικά απέναντι σε κάποιον, προσπαθώ να του κάνω κακό'. Από το κατατρέχω προέρχεται και ο κατατρεγμός και το κατατρεγμένος με την σημασία του 'άτυχου', του 'κυνηγημένου'.

Κατατρύχω σημαίνει 'βασανίζω, ταλαιπωρώ', πχ. 'Με κατατρύχουν οι τύψεις ή οι συμφορές'.

Η χώρα της Φαιδράς Πορτοκαλέας...

Ο ρομαντικός ποιητής 'Αγγελος Βλάχος (1838-1920) είχε γράψει ένα ποίημα με τίτλο "Η ωραία Ελλάς".

'Η ωραία Ελλάς'
Ξεύρεις την χώραν που ανθεί φαιδρά πορτοκαλέα
που κοκκινίζ' η σταφυλή
και θάλλει η ελαία;
Ω δεν την αγνοεί κανείς,
είναι η γη η ελληνίς

Το ποίημα διακωμωδήθηκε στο περιοδικό "Ραμπαγάς" και έκτοτε η φράση 'η χώρα της φαιδράς πορτοκαλέας' χρησιμοποιείται ως ειρωνική αναφορά σε παλαιότερη στομφώδη και εξωπραγματική ωραιοποίηση της Ελλάδας.

Φαιδρός: Αυτός που λάμπτει από χαρά. Αυτός που προκαλεί γέλιο ή ευχαρίστηση. Μεταφορικά -με κακή σημασία- αυτός τον οποίο δεν μπορεί κανείς να πάρει στα σοβαρά.