Ἐνῷ στὸ προηγούμενο μάθημα ἐξετάσαμε τὴν περίπτωση τῆς λήγουσας τῶν ρημάτων καὶ ὁ κανόνας ἦταν πολὺ ἁπλός: ἡ λήγουσα τῶν ρημάτων, ὅταν τονίζεται παίρνει πάντα περισπωμένη. Στὴ περίπτωση τῆς παραλήγουσας ἡ κατάσταση εἶναι πιὸ πολύπλοκη. Ὁ Τριανταφυλλίδης μᾶς δίνει τοὺς τέσσερις ἑξῆς κανόνες ποὺ καλύπτουν τελείως τὶς ἀνάγκες τῶν ρημάτων:
- ὅταν ἔχουμε ι καὶ υ στὴν παραλήγουσα, τότε αὐτὰ εἶναι βραχέα : μὲ ἄλλα λόγια, ἕνα ρήμα ποὺ τονίζεται στὴ παραλήγουσα σὲ μιὰ συλλαβὴ μὲ ἰῶτα ἢ ὕψιλον παίρνει ὁπωσδήποτε ὀξεία: δίνε, ρίξε, φύγε, λύσε, κ.λπ. (στὰ παραδείγματά μας χρησιμοποιοῦμε ἔψιλον στὴ λήγουσα γιὰ νὰ δείξουμε ὅτι ὁ κανόνας «μακρὸν πρὸ βραχέος περισπᾶται» δὲν ἐφαρμόζεται)·
- ὅταν ἔχουμε (ἄτονο) α στὴ λήγουσα τῆς ὁριστικῆς, τότε αὐτὸ εἶναι βραχύ: πότε ἔχουμε α στὴ λήγουσα; μόνο στὸν παρατατικὸ (πῆγα, ἦρθαν)·
- ὅταν ἔχουμε (ἄτονο) α στὴ λήγουσα τῆς προστακτικῆς, τότε αὐτὸ εἶναι μακρό: πήδα, ρώτα, κοίτα, βούτα·
- στὶς καταλήξεις -ᾶμαι, -ᾶσαι, -ᾶται, -ᾶμε, -ᾶτε, -ᾶνε τῆς ὁριστικῆς, τὸ α τῆς παραλήγουσας εἶναι μακρό, σὲ ὅλες τὶς ἄλλες περιπτώσεις εἶναι βραχύ. Δηλαδὴ ἂν ἐξαιρέσουμε αὐτὲς τὶς 6 περιπτώσεις, τὸ α τῆς παραλήγουσας εἶναι πάντα βραχὺ καὶ παίρνει ὀξεία.
Ἂν πάρουμε ἀπὸ ἕνα παράδειγμα ρήματος κάθε συζυγίας (στὴν ἐνεργητικὴ καὶ στὴν παθητικὴ φωνὴ) βλέπουμε ὅτι ὅλες ἀνεξαιρέτως οἱ περιπτώσεις καλύπτονται ἤδη ἀπὸ τοὺς κανόνες τῶν προηγουμένων μαθημάτων καὶ τοὺς κανόνες ποὺ μόλις μάθαμε:
Πρώτη συζυγία
| Ἐνεστῶτας | γράφω | ἂν ἡ παραλήγουσα εἶναι βραχεία τότε ὀξύνεται οὕτως ἢ ἄλλως (Μάθημα 6), ἂν εἶναι μακρὰ τότε ὀξύνεται γιατὶ ἡ λήγουσα εἶναι μακρὰ (Μάθημα 6) |
| | γράφεις | μακρὸν πρὸ μακροῦ |
| | γράφει | τὸ ἴδιο |
| | γράφουμε | προπαραλήγουσα (Μάθημα 5) |
| | γράφετε | τὸ ἴδιο |
| | γράφουν | μακρὸν πρὸ μακροῦ |
| | | |
| Παρατατικὸς | ἔγραφα | προπαραλήγουσα |
| | ἔγραφες | τὸ ἴδιο |
| | ἔγραφε | τὸ ἴδιο |
| | γράφαμε | τὸ ἴδιο |
| | γράφατε | τὸ ἴδιο |
| | ἔγραφαν | τὸ ἴδιο |
| | | |
| Μέλλων | θὰ γράψω | μακρὸν πρὸ μακροῦ |
| | θὰ γράψεις | τὸ ἴδιο |
| | θὰ γράψει | τὸ ἴδιο |
| | θὰ γράψουμε | προπαραλήγουσα |
| | θὰ γράψετε | τὸ ἴδιο |
| | θὰ γράψουν | μακρὸν πρὸ μακροῦ |
| | | |
| Ἀόριστος | ἔγραψα | προπαραλήγουσα |
| | ἔγραψες | τὸ ἴδιο |
| | ἔγραψε | τὸ ἴδιο |
| | γράψαμε | τὸ ἴδιο |
| | γράψατε | τὸ ἴδιο |
| | ἔγραψαν | τὸ ἴδιο |
| | | |
| Παρακείμενος, κ.λπ. | ἔχω/εἶχα γράψει | μακρὸν πρὸ μακροῦ |
| | | |
| Προστακτικὴ | γράψε | κανόνας 4 αὐτοῦ τοῦ μαθήματος |
| | γράψτε | τὸ ἴδιο |
| | | |
| Ἐνεστῶτας | γράφομαι | προπαραλήγουσα |
| | γράφεσαι | τὸ ἴδιο |
| | γράφεται | τὸ ἴδιο |
| | γραφόμαστε | τὸ ἴδιο |
| | γράφεστε | τὸ ἴδιο |
| | γράφονται | τὸ ἴδιο |
| | | |
| Παρατατικὸς | γραφόμουν | τὸ ο εἶναι βραχὺ |
| | γραφόσουν | τὸ ἴδιο |
| | γραφόταν | τὸ ἴδιο |
| | γραφόμασταν | προπαραλήγουσα |
| | γραφόσασταν | τὸ ἴδιο |
| | γράφονταν | τὸ ἴδιο |
| | | |
| Μέλλων | θὰ γραφτῶ | λήγουσα τοῦ ρήματος (Μάθημα 7) |
| | θὰ γραφτεῖς | τὸ ἴδιο |
| | θὰ γραφτεῖ | τὸ ἴδιο |
| | θὰ γραφτοῦμε | μακρὸν πρὸ βραχέος |
| | θὰ γραφτεῖτε | μακρὸν πρὸ βραχέος |
| | θὰ γραφτοῦν | λήγουσα τοῦ ρήματος |
| | | |
| Ἀόριστος | γράφτηκα | προπαραλήγουσα |
| | γράφτηκες | τὸ ἴδιο |
| | γράφτηκε | τὸ ἴδιο |
| | γραφτήκαμε | τὸ ἴδιο |
| | γραφτήκατε | τὸ ἴδιο |
| | γράφτηκαν | τὸ ἴδιο |
| | | |
| Παρακείμενος, κ.λπ. | ἔχω/εἶχα γραφτεῖ | λήγουσα τοῦ ρήματος (Μάθημα 7) |
| | | |
| Προστακτικὴ | γράψου | λήγουσα μακρὰ |
| | γραφτεῖτε | μακρὸν πρὸ βραχέος |
Δεύτερη συζυγία
| Ἐνεστῶτας | ἀγαπῶ | περισπωμένη στὴ λήγουσα τοῦ ρήματος ποὺ τονίζεται: Μάθημα 7 |
| | ἀγαπᾶς | τὸ ἴδιο |
| | ἀγαπάει | λήγουσα μακρὰ |
| | ἀγαπᾶμε | κανόνας 4 αὐτοῦ τοῦ μαθήματος |
| | ἀγαπᾶτε | τὸ ἴδιο |
| | ἀγαποῦν | περισπωμένη στὴ λήγουσα τοῦ ρήματος |
| | | |
| Παρατατικὸς | ἀγαποῦσα | κανόνας 2 αὐτοῦ τοῦ μαθήματος: λήγουσα βραχεία, καὶ ἄρα μακρὸν πρὸ βραχέος |
| | ἀγαποῦσες | μακρὸν πρὸ βραχέος (Μάθημα 6) |
| | ἀγαποῦσε | τὸ ἴδιο |
| | ἀγαπούσαμε | προπαραλήγουσα |
| | ἀγαπούσατε | τὸ ἴδιο |
| | ἀγαποῦσαν | κανόνας 2 αὐτοῦ τοῦ μαθήματος |
| | | |
| Μέλλων | θὰ ἀγαπήσω | μακρὸν πρὸ μακροῦ |
| | θὰ ἀγαπήσεις | τὸ ἴδιο |
| | θὰ ἀγαπήσει | τὸ ἴδιο |
| | θὰ ἀγαπήσουμε | προπαραλήγουσα |
| | θὰ ἀγαπήσετε | τὸ ἴδιο |
| | θὰ ἀγαπήσουν | μακρὸν πρὸ μακροῦ |
| | | |
| Ἀόριστος | ἀγάπησα | προπαραλήγουσα |
| | ἀγάπησες | τὸ ἴδιο |
| | ἀγάπησε | τὸ ἴδιο |
| | ἀγαπήσαμε | τὸ ἴδιο |
| | ἀγαπήσατε | τὸ ἴδιο |
| | ἀγάπησαν | τὸ ἴδιο |
| | | |
| Παρακείμενος, κ.λπ. | ἔχω/εἶχα ἀγαπήσει | μακρὸν πρὸ μακροῦ |
| | | |
| Προστακτικὴ | ἀγάπα | κανόνας 3 αὐτοῦ τοῦ μαθήματος: λήγουσα μακρὰ καὶ ἄρα ὀξεία ὅποιο μῆκος καὶ νὰ ἔχει ἡ παραλήγουσα |
| | ἀγαπῆστε | μακρὸν πρὸ βραχέος |
| | | |
| Ἐνεστῶτας | θυμᾶμαι | κανόνας 4 αὐτοῦ τοῦ μαθήματος |
| | θυμᾶσαι | τὸ ἴδιο |
| | θυμᾶται | τὸ ἴδιο |
| | θυμόμαστε | προπαραλήγουσα |
| | θυμόσαστε | τὸ ἴδιο |
| | θυμοῦνται | μακρὸν πρὸ βραχέος (τὸ αι εἶναι βραχὺ στὴ λήγουσα ὅταν δὲν ἀκολουθεῖ ἄλλο γράμμα, Μάθημα 6) |
| | | |
| Παρατατικὸς | θυμόμουν | τὸ ο εἶναι βραχὺ |
| | θυμόσουν | τὸ ἴδιο |
| | θυμόταν | τὸ ἴδιο |
| | θυμόμασταν | προπαραλήγουσα |
| | θυμόσασταν | τὸ ἴδιο |
| | θυμόνταν | τὸ ο εἶναι βραχὺ |
| | | |
| Μέλλων | θὰ θυμηθῶ | λήγουσα τοῦ ρήματος (Μάθημα 7) |
| | θὰ θυμηθεῖς | τὸ ἴδιο |
| | θὰ θυμηθεῖ | τὸ ἴδιο |
| | θὰ θυμηθοῦμε | μακρὸν πρὸ βραχέος |
| | θὰ θυμηθεῖτε | μακρὸν πρὸ βραχέος |
| | θὰ θυμηθοῦν | λήγουσα τοῦ ρήματος |
| | | |
| Ἀόριστος | θυμήθηκα | προπαραλήγουσα |
| | θυμήθηκες | τὸ ἴδιο |
| | θυμήθηκε | τὸ ἴδιο |
| | θυμηθήκαμε | τὸ ἴδιο |
| | θυμηθήκατε | τὸ ἴδιο |
| | θυμήθηκαν | τὸ ἴδιο |
| | | |
| Παρακείμενος, κ.λπ. | ἔχω/εἶχα θυμηθεῖ | λήγουσα τοῦ ρήματος (Μάθημα 7) |
| | | |
| Προστακτικὴ | θυμήσου | μακρὸν πρὸ μακροῦ |
| | θυμηθεῖτε | μακρὸν πρὸ βραχέος |
Ὅπως βλέπουμε, στὸ σύστημα αὐτὸ τοῦ Τριανταφυλλίδη ὁ τονισμὸς τῶν ρημάτων τῆς δημοτικῆς καθορίζεται τελείως ἀπὸ τοὺς κανόνες ποὺ μάθαμε ὣς τώρα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου